Η ποιότητα του νερού, δηλαδή αν είναι μαλακό η σκληρό, εξαρτάται από το έδαφος που διαπερνά, προτού βγει στην επιφάνεια. Όταν το έδαφος είναι ασβεστολιθικό, λόγω της διαλυτότητας του ασβεστίου, το νερό εμπλουτίζεται με ασβέστιο και γίνεται σκληρό. Όταν το έδαφος αποτελείται από γρανίτη η βασάλτη, επειδή αυτά τα πετρώματα δε διαλύονται, το νερό παραμένει μαλακό.
Όταν το βρόχινο νερό διαπερνάει το χώμα, εμφανίζονται φαινόμενα αποσύνθεσης, τα οποία ελευθερώνουν διοξείδιο του άνθρακος (CO2). Το διοξείδιο του άνθρακος ενώνεται με το νερό σε ανθρακικό οξύ (H2CO3), και το οξύ αυτό διαλύει το ασβέστιο του πετρώματος.
Το γεγονός αυτό μπορούμε να το δούμε κάνοντας ένα απλό πείραμα - Αν ρίξουμε μια σταγόνα υδροχλωρικό οξύ (ακουαφόρτε) πάνω σε ασβεστόλιθο, θα αρχίσει να σφυρίζει και να αφρίζει. Το οξύ διαλύει το ασβέστιο. Αν ρίξουμε όμως μια σταγόνα υδροχλωρικό οξύ πάνω σε κομμάτια γρανίτη η βασάλτη, τότε δεν θα παρατηρήσουμε καμιά αντίδραση.
Η σκληρότητα ασβεστίου ή η σκληρότητα ανθρακικού άλατος ονομάζεται προσωρινή σκληρότητα, γιατί δεν είναι σταθερή. Π.χ. με απλό βράσιμο, μπορούμε να απαλλάξουμε το νερό από αυτή τη σκληρότητα. Ποιος δεν ξέρει τα κατακάθια ασβεστίου που επικάθονται στις κατσαρόλες;
Όμως, η σκληρότητα ανθρακικού άλατος (dKH) είναι μόνο ένα μέρος της γενικής σκληρότητας (dGH) του νερού. Η υπόλοιπη σκληρότητα, η μόνιμη σκληρότητα, ονομάζεται επίσης και σκληρότητα θειικού άλατος γιατί αποτελείται από γύψο (θειικό ασβέστιο) και θειικό μαγνήσιο.
Άλλα και το χλωριούχο ασβέστιο, χλωριούχο μαγνήσιο, νιτρικό ασβέστιο και νιτρικό μαγνήσιο επηρεάζουν την υπόλοιπη σκληρότητα του νερού.
Στο εμπόριο υπάρχουν μετρικά αντιδραστήρια με τα οποία μπορούμε να προσδιορίσουμε τη σκληρότητα του νερού. Αυτά τα αντιδραστήρια είναι πολύ άπλα στη χρήση.
Σε ένα μετρικό δοχείο, γεμάτο με νερό ενυδρείου, προσθέτουμε σταγόνες του αντιδραστηρίου μέχρι να αλλάξει το χρώμα του νερού. Ο αριθμός σταγόνων που χρειάστηκαν, μας δίνει το βαθμό σκληρότητας του νερού. Εάν από τη γενική σκληρότητα αφαιρεθεί η σκληρότητα του ανθρακικού άλατος, έχουμε την υπόλοιπη σκληρότητα. Η σκληρότητα του νερού μετράται σε βαθμούς γερμανικής σκληρότητας (dGH). Υπάρχει όμως και μια άλλη μέθοδος για τον προσδιορισμό της γενικής σκληρότητας του νερού.
Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποιούμε το γεγονός ότι τα διάφορα άλατα που υπάρχουν διαλυμένα στο νερό, είναι αγωγοί του ηλεκτρικού ρεύματος. Όσο πιο πολλά άλατα περιέχει το νερό, τόσο πιο πολύ αγώγιμο είναι.
Στο εμπόριο υπάρχουν όργανα μέτρησης της αγωγιμότητας του νερού, αν και είναι λίγο ακριβούτσικα. Κρατάμε το ηλεκτρόδιο μέτρησης στο νερό, και το όργανο δείχνει την τιμή μέτρησης της αγωγιμότητας σε Mikrosiemens (Mikro S). 30 Mikro S ανταποκρίνονται περίπου στην αγωγιμότητα ενός βαθμού σκληρότητας.