Τα κεφαλόποδα της θάλασσας

Στο διάστημα εκατομμυρίων χρόνων, τα κεφαλόποδα ήταν ο τρόμος των θαλασσών. Σήμερα, τα είδη αυτά είναι λιγότερα και όχι τόσο τρομερά. Οι ναυτίλοι, τα καλαμάρια, οι σουπιές και τα χταπόδια είναι οι σπουδαιότεροι αντιπρόσωποι των σημερινών κεφαλοπόδων. Αντί για ένα πλατύ πόδι, το κεφαλόποδο έχει βραχίονες ή πλοκάμια γύρω στο κεφάλι του. Τα πλοκάμια αυτά χρησιμεύουν για να παίρνουν την τροφή. Γενικά, είναι εφοδιασμένα με βεντούζες. Πάνω στο κεφάλι του κεφαλόποδου, βρίσκονται τα πιο τέλεια μάτια, που μπορούμε να δούμε στα ασπόνδυλα.

Τα καλαμάρια, που τα ονομάζουν καμιά φορά και «βέλη της θάλασσας» εξαιτίας του σχήματός τους, έχουν δυο πτερύγια. Όταν τα κινούν, κολυμπούν αργά. Όταν όμως ένα καλαμάρι έχει φοβηθεί, ή θέλει να επιτεθεί στη λεία του, αδειάζει απότομα τη βραγχιακή του κοιλότητα και το νερό της εκτοξεύεται από ένα σωλήνα που έχει το σχήμα χωνιού. Με τον τρόπο αυτό, το καλαμάρι μετακινείται σαν βέλος προς τα εμπρός ή προς τα πίσω. Τα δυο πλοκάμια του είναι μεγαλύτερα από τα άλλα 8. Όταν το καλαμάρι θέλει να φάει ένα ψάρι, αρχίζει να το κυνηγάει και το αιχμαλωτίζει με τα δυο μακριά του πλοκάμια. Όταν το πιάσει, το τραβάει προς τα πίσω, ώσπου να το φτάσουν και τα άλλα πλοκάμια του. Το ψάρι τότε κρατιέται στερεά, και το καλαμάρι το τρώει.

Όταν το καλαμάρι θέλει να ξεφύγει από τον εχθρό του, φεύγει προς τα πίσω, σαν βέλος, ενώ σύγχρονα διαθέτει ένα «τρικ». Εκτοξεύει μαύρο μελάνι στο νερό της θάλασσας. Ίσως αυτό το μελάνι κρύβει το καλαμάρι. Ίσως ακόμα ο εχθρός να αιφνιδιάζεται. Πάντως το καλαμάρι κατορθώνει τότε με αυτό το τρόπο να απομακρυνθεί, χωρίς κίνδυνο. Αλλάζει χρώμα και παίρνει το χρώμα του περιβάλλοντος του.

Το μέγεθος των καλαμαριών είναι διαφορετικό. Αν τα περισσότερα από αυτά που συχνάζουν στις ακτές, δεν ξεπερνούν σε μάκρος τα 50 ή 60 εκατοστά, υπάρχουν και γίγαντες, πού μπορούν να φτάσουν τα δεκαπέντε μέτρα. Οι βεντούζες του είναι μεγάλες σαν τα φλυτζάνια του τσαγιού. Τα καλαμάρια δεν έχουν κογχύλιο. Πάντως το μαλακό σώμα τους συγκρατείται ελαφρά από μια λεπτή και μακριά κερατοειδή πλάκα, σε σχήμα φτερού.

Αντίθετα προς το καλαμάρι, ο ναυτίλος έχει κογχύλιο. Είναι μάλιστα ένα από τα ωραιότερα κογχύλια. Είναι διαιρεμένο σε δωμάτια με διαφράγματα. Όταν το ζώο είναι νέο, το κογχύλιο έχει μόνο ένα δωμάτιο. Όσο μεγαλώνει, προσθέτει δωμάτια, το ένα μετά το άλλο. Όταν πια μεγαλώσει, ο ναυτίλος έχει ένα κογχύλη με πολλά δωμάτια, αλλά χρησιμοποιεί μόνο το τελευταίο που έχει φτιάξει.

Το χταπόδι είναι ένα άλλο κεφαλόποδο πολύ γνωστό. Δεν έχει καθόλου κογχύλιο. Τα πιο μεγάλα χταπόδια μπορούν να φτάσουν τα 5 μέτρα, με τεντωμένα τα πλοκάμια τους. Και είναι για τους γείτονές τους, όπως και oi πρόγονοι τους, ο τρόμος των θαλασσών.